De wetgever heeft de Wet op de Inkomstenbelasting 2001 in drie boxen verdeeld. In de eerste box wordt het belastbaar inkomen uit werk en woning belast.

In deze box worden onder meer in de heffingssfeer betrokken:

Inkomsten uit loon, sociale uitkeringen, pensioen;
Resultaat uit overige werkzaamheden;
Periodieke uitkeringen en verstrekkingen(bijvoorbeeld alimentatie);
Winst uit Onderneming;
Inkomsten uit eigen woning die hoofdverblijf is ( eigenwoningforfait – hypotheekrente);
Negatieve uitgaven voor inkomensvoorziening ( bijvoorbeeld teruggave van lijfrentepremies);
Negatieve persoonsgebonden aftrekposten.

De volgende aftrekposten kunnen worden opgevoerd:
Uitgaven voor inkomensvoorzieningen (bijvoorbeeld lijfrentepremie);
Uitgaven voor kinderopvang;
Persoonsgebonden aftrek;
Te verrekenen verliezen uit werk en woning.

Het tarief in box 1 is progressief. Dat wil zeggen dat de belastingdruk hoger wordt naarmate het inkomen stijgt.