11-proef – elfproef

De elfproef (11-proef) is een test die in het Nederlandse elektronische betalingsverkeer wordt uitgevoerd op negencijferige en tiencijferige Nederlandse bankrekeningnummers, om te controleren of het nummer een geldig rekeningnummer kan zijn. Nederlandse burgerservicenummers (vroegere sofinummers) voldoen aan een variant van de elfproef. De elfproef werkt als een variant op het gebruik van een controlecijfer en dient ervoor om te controleren of er niet twee cijfers zijn verwisseld in een bankrekeningnummer en of deze wel juist is.

Uitvoering

Bij een elfproef worden de cijfers “gewogen” bij elkaar opgeteld, dat wil zeggen afhankelijk van de positie van het cijfer wordt het met een afgesproken waarde vermenigvuldigd. De uitkomst van de resultaten moet een veelvoud zijn van elf.

Stap 1

Van rechts naar links geteld, wordt het eerste cijfer van het rekeningnummer met 1 vermenigvuldigd, het tweede met 2, het derde met 3, enzovoorts. Deze uitkomsten worden bij elkaar opgeteld, en uiteindelijk gedeeld door 11. Het juiste resultaat van deze deling moet een geheel getal groter dan nul zijn.

Rekeningnummer 10.28.45.107

9 * 1 = 9
8 * 0 = 0
7 * 2 = 14
6 * 8 = 48
5 * 4 = 20
4 * 5 = 20
3 * 1 = 3
2 * 0 = 0
1 * 7 = 7
Totaal = 112

112/11 is 11, dus de som is deelbaar door 11 en het is dus een correct bankrekeningnummer.

Stap 2

Als het rekeningnummer een vaste lengte van 10 cijfers krijgt door het aan de voorkant aan te vullen met nullen werkt de elfproef ook omgekeerd (dus van links naar rechts).

Voor het bovenstaan de voorbeeld:
Rekeningnummer 010.28.45.107

1 * 0 = 0
2 * 1 = 2
3 * 0 = 0
4 * 2 = 8
5 * 8 = 40
6 * 4 = 24
7 * 5 = 35
8 * 1 = 8
9 * 0 = 0
10 * 7 = 70
Totaal = 187

187/11 geeft 17.

Controle

Controle van de elfproef wordt veelal gedaan op basis van de restwaarde van de deling. Hierbij wordt een rekeningnummer van alleen nullen ook als correct beschouwd. (Immers, 0 delen door 11 geeft een restwaarde van 0.) Dit kan voorkomen worden door niet te controleren op de restwaarde van de deling, maar het resultaat ervan. Dit resultaat moet een geheel getal groter dan nul zijn.

Bij burgerservicenummers wordt het laatste getal met -1 vermenigvuldigd in plaats van met 1.